Suiseki không chỉ đơn thuần là việc sưu tầm những viên đá đẹp. Đó là hành trình tìm kiếm vẻ đẹp ẩn sâu, gắn liền với triết lý sống và tinh thần Thiền tông. Một viên đá suiseki quý không cần lộng lẫy hay cầu kỳ, mà cần gợi lên hình ảnh thiên nhiên, khơi dậy cảm xúc và hàm chứa triết lý vô thường.
Trong phần đầu của loạt bài viết này, chúng ta sẽ cùng khám phá những yếu tố then chốt làm nên giá trị thẩm mỹ của một viên đá Suiseki: từ kích thước, độ cứng, khả năng gợi hình cho đến cách đặt tên và mối liên hệ giữa sự đơn giản và vẻ đẹp sâu lắng trong nghệ thuật đá cảnh.
Kích thước và độ cứng của đá
Bên cạnh yếu tố thẩm mỹ, người sưu tầm đá suiseki trước tiên quan tâm đến kích thước và độ cứng của đá. Tiêu chuẩn kích thước chỉ mang tính tương đối: viên đá nên lớn hơn một món trang sức nhưng không quá nặng để một người bình thường có thể nâng được. Nếu lớn hơn, đá sẽ được xem là đá vườn (niwa-ishi).
Suiseki mini, những viên đá cao dưới 3 inch (khoảng 7,5 cm) và rộng 3–4 inch (khoảng 7,5–10 cm), hiếm khi thấp hơn 1,5 inch (3,8 cm). Suiseki cỡ lớn hiếm khi cao quá 12 inch (30 cm), dài 24 inch (60 cm), và rộng 12 inch (30 cm). Trong phạm vi kích thước này, những viên đá quý giá nhất là loại cứng và chắc. Truyền thống không ưa chuộng đá núi lửa hoặc đá trầm tích mềm và nhẹ, mặc dù gần đây các loại này đã dần được quan tâm hơn.
Các tiêu chí thẩm mỹ của suiseki truyền thống
Sau khi chọn được viên đá phù hợp về kích thước và độ cứng, người sưu tầm sẽ xem xét các yếu tố thẩm mỹ: Màu sắc, lớp ngoài (patina), kết cấu có thú vị không? Hình dáng có cân đối và hài hòa? Có khuyết điểm rõ ràng hay lỗi cấu trúc không? Viên đá có gợi lên hình ảnh núi xa, hòn đảo hay vật thể nào trong tự nhiên không? Viên đá khơi gợi cảm xúc gì? Sự tĩnh lặng và an yên, hay sự đấu tranh và bất an?
Những câu hỏi này giúp xác định ba yếu tố thẩm mỹ gắn liền với suiseki truyền thống: tính gợi hình, màu sắc trầm lắng và sự cân bằng. Đồng thời, người sưu tầm còn đánh giá viên đá có mang những giá trị tinh thần Nhật Bản như wabi, sabi, shibui và yugen hay không, bốn khái niệm thẩm mỹ không có từ tương đương trực tiếp trong tiếng Anh.
Tính gợi hình của Suiseki: Yếu tố thẩm mỹ đầu tiên
Suiseki và khả năng gợi tưởng
Vẻ đẹp của suiseki phần nào đến từ khả năng gợi hình ảnh hoặc cảnh vật của viên đá. Suốt nhiều thế kỷ, người sưu tầm tìm kiếm những viên đá có khả năng kích thích trí tưởng tượng. Trước thế kỷ 19, những viên đá được ưa chuộng nhất là đá gợi hình ảnh núi non giữa hồ hoặc đảo nổi giữa biển.
Sang thế kỷ 20, thị hiếu của người Nhật thay đổi: bất kỳ viên đá nào hình thành tự nhiên mà gợi lên cảnh vật trong thiên nhiên đều được trân trọng.
Thế giới vô tận trong một viên đá
Khả năng gợi hình của suiseki gần như không giới hạn. Viên đá có thể đưa người xem đến căn chòi hoang bên bờ biển, đến vùng núi phủ tuyết, thung lũng ẩn mình, đồng cỏ cao nguyên, đèo hiểm trở, cao nguyên khô cằn, thác nước đổ, hòn đảo lộng gió, hang động ẩn dật, hồ nước trong veo hay vách đá bị bão xô.
Người xem cũng có thể thấy trong đá hình ảnh của một bông hoa mong manh được hóa thạch vĩnh viễn.
Cách đặt tên cho từng viên đá
Từ xưa đến nay, suiseki thường được đặt tên thể hiện tính gợi hình. Một số tên nổi tiếng của đá Nhật Bản là: “Ngôi nhà tuyết phủ,” “Trăng soi ruộng lúa,” hay “Mây chiều hoàng hôn.” Ngoài ra, còn có những tên mang cảm xúc thơ ca như “Tĩnh lặng” hay “Thanh nhã”.
Tên gọi cũng có thể gợi đến yếu tố văn chương, âm nhạc, hội họa, triết học, thần thoại hoặc tôn giáo. Ví dụ, một số viên suiseki của Mỹ có tên là “Mona Lisa,” “Shangrila” hay “Bốn mùa.”
Vẻ đẹp trong sự đơn giản
Thật nghịch lý, nhưng càng đơn giản thì đá càng có tiềm năng thể hiện phong phú. Suiseki đỉnh cao không tái hiện chính xác vật thể tự nhiên, mà theo tinh thần thiền (Zen), chỉ cần vài nét tối giản để nắm bắt được “thần thái” của sự vật. Chính sự gợi ý mơ hồ này kích thích trí tưởng tượng, khiến người xem tự hoàn thiện bức tranh trong tâm trí.
Tính gợi hình, vốn mơ hồ và mang tính chủ quan, phụ thuộc nhiều vào tâm hồn và trải nghiệm cá nhân của người thưởng lãm. Cùng một viên đá, nhưng mỗi người sẽ cảm nhận và liên tưởng khác nhau.
Địa chỉ uy tín để sưu tầm các loại đá Suiseki – Đá Kiểng
Với khả năng gợi hình phong phú, vẻ đẹp giản dị và chiều sâu thẩm mỹ độc đáo, Suiseki chính là nơi giao thoa giữa nghệ thuật và tâm linh, giữa thiên nhiên và trí tưởng tượng của con người. Từng đường vân, sắc độ và hình khối đều chứa đựng một câu chuyện, không hiện diện rõ ràng, nhưng luôn hiện hữu nếu ta biết lắng nghe bằng trực giác và cảm xúc.
Tại Đá Kiểng, chúng tôi trân trọng từng giá trị nguyên bản của Suiseki, từ hình thức đến tinh thần. Những viên đá tại đây không chỉ được tuyển chọn theo tiêu chí truyền thống mà còn giữ nguyên khí chất tự nhiên và lớp patina nhuốm màu thời gian. Chúng tôi tin rằng, vẻ đẹp của Suiseki không dành cho số đông, mà dành cho những ai đủ tĩnh lặng để thấu cảm, những người đang kiếm tìm vẻ đẹp sâu sắc giữa đời thường.
Đá Kiểng không chỉ là nơi để chiêm ngưỡng và sưu tầm đá cảnh, mà còn là không gian để sẻ chia đam mê, học hỏi tri thức và đồng hành cùng cộng đồng yêu Suiseki tại Việt Nam.