Tiếp nối bài viết trước về phân loại đá Suiseki theo hình dạng, lần này chúng ta sẽ khám phá hai yếu tố tinh tế không kém: phân loại theo màu sắc và hoa văn bề mặt. Trong nghệ thuật Suiseki, màu sắc có thể gợi lên sắc trời bình minh, nét trầm của hoàng hôn hay sự tĩnh lặng của mùa đông. Hoa văn bề mặt lại như những “dấu ấn” của thời gian, khắc họa hình ảnh hoa cúc, vầng trăng, mưa tuyết hay những đường vân trừu tượng.
Việc hiểu rõ các tiêu chí này không chỉ giúp người sưu tầm đánh giá chính xác giá trị của từng viên đá, mà còn mở ra một góc nhìn sâu sắc hơn về vẻ đẹp và ý nghĩa văn hóa của Suiseki.
Phân loại đá Suiseki theo màu sắc
Trong hệ thống này, suiseki được phân loại theo màu sắc của chúng. Đá màu (Shikisai-seki) được tách biệt với các loại suiseki khác bởi màu sắc sâu, trầm và đẹp. Viên đá được đánh giá cả về màu sắc và những gì màu sắc gợi lên, chẳng hạn như bình minh, hoàng hôn, đêm, xuân, hạ, thu hoặc đông. Một suiseki thường sẽ được phân loại theo màu nếu màu sắc là đặc điểm thẩm mỹ nổi bật và chủ đạo của viên đá.
Tuy nhiên, màu sắc đẹp không đủ để một viên đá được xếp loại là suiseki. Như nói ở các bài viết trước, viên đá còn phải có tính gợi hình và đáp ứng một số tiêu chuẩn thẩm mỹ tối thiểu. Trong phân loại này có một số tiểu loại truyền thống; tuy nhiên, các tiểu loại màu này không bao quát hết mọi khả năng màu sắc của suiseki.
- ĐÁ ĐEN (Kuro-ishi)
- ĐÁ ĐEN BÓNG (Maguro-ishi)
- ĐÁ ĐỎ (Aka-ishi)
- ĐÁ XANH (Ao-ishi)
- ĐÁ TÍM (Murasaki-ishi)
- ĐÁ VÀNG ÓNG (Ogon-seki)
- ĐÁ VÀNG-ĐỎ (Kinko-seki)
- ĐÁ NGŨ SẮC (Goshiki-ishi/Goshiki-seki): Màu sắc của những viên đá này truyền thống là sự pha trộn giữa đỏ, vàng và xanh lá (ba màu cơ bản) cùng với xám, xanh dương, tím, trắng hoặc đen.
ĐÁ ĐỎ (Aka-ishi)
Phân loại đá Suiseki theo hoa văn bề mặt
Trong hệ thống này, suiseki được phân loại theo hoa văn bề mặt. Đá hoa văn (Mon’yo-seki; đôi khi gọi là Mon-seki) được tách biệt với các loại suiseki khác bởi hoa văn nổi bật hình thành từ kết cấu, màu sắc, đường nét, khoáng chất xen kẽ và các đặc điểm khác của đá. Người sưu tầm truyền thống ở Nhật thường ưa chuộng các hoa văn gắn liền với thiên nhiên.
Một viên đá thường sẽ được phân loại theo hoa văn bề mặt nếu đó là đặc điểm thẩm mỹ nổi bật của nó. Cũng như với màu sắc, hoa văn thú vị không đủ để một viên đá được xếp loại là suiseki; viên đá còn phải có tính gợi hình và đáp ứng các tiêu chuẩn thẩm mỹ nhất định. Dưới đây là các loại đá hoa văn phổ biến nhất.
Đá hoa văn thực vật (Kigata-ishi)
Hoa văn bề mặt trên những viên đá này giống một loài cây hoặc bộ phận của cây. Trong tiểu loại này, bốn nhóm sau đặc biệt quan trọng:
1. Đá các loại hoa (Hanagata-ishi): Hoa văn bề mặt gợi lên hình ảnh các loài hoa khác nhau. Hai loại đá hoa đặc biệt quan trọng ở Nhật:
- Đá hoa văn cúc (Kikumon-seki/Kikka-seki/Kiku-ishi): Hoa văn bề mặt gợi hình bông hoa cúc xòe tia. Loại đá này được người sưu tầm Nhật đặc biệt trân trọng. Ngoài vẻ đẹp vốn có, hoa cúc còn là biểu tượng truyền thống của sự trường sinh ở phương Đông. Hoa cúc 16 cánh là huy hiệu của hoàng gia Nhật. Nhiều người sưu tầm Nhật cho rằng đá hoa văn cúc chất lượng cao nhất đến từ vùng Neodani, tỉnh Gifu. Đá cúc Neodani làm từ đá tuf, thường có màu đen, nâu, xanh lá, xám hoặc tím đỏ, với hoa văn cúc bằng đá vôi đỏ hoặc trắng nổi trên bề mặt.
Đá hoa văn cúc có hình dạng đá ven biển. Nguồn gốc Nhật Bản (Neodani, Gifu)
- Đá hoa văn mai Nhật (Baika-seki): Hoa văn giống hoa mai Nhật (Prunus mume, không nhầm với các loài mận hoặc mơ khác).
2. Đá hoa văn quả (Migata-ishi): Hoa văn bề mặt gợi các loại quả khác nhau, gồm đào, hồng, lựu, hạt dẻ và các loại cam quýt.
3. Đá hoa văn lá (Hagata-ishi): Hoa văn gợi các loại lá cây hoặc tán cây, gồm lá phong và lá thông.
4. Đá hoa văn cỏ (Kusagata-ishi): Hoa văn gợi các loại cỏ khác nhau, gồm tre và cỏ lau.
Đá hoa văn thiên thể (Gensho-seki)
Hoa văn bề mặt gợi hình ảnh các thiên thể. Ba nhóm quan trọng:
- Đá hoa văn mặt trăng (Tsukigata-ishi)
- Đá hoa văn mặt trời (Higata-ishi)
- Đá hoa văn ngôi sao (Hoshigata-ishi): Đặc biệt được ưa chuộng là loại gợi hình Dải Ngân Hà.
Đá hoa văn sao. Các vệt trắng trên đá gợi hai ngôi sao sáng
Đá hoa văn mặt trăng (Tsukigata-ishi)
Đá hoa văn thời tiết (Tenko-seki)
Hoa văn bề mặt gợi hình ảnh các hiện tượng thời tiết. Ba nhóm quan trọng:
- Đá hoa văn mưa (Amagata-ishi)
- Đá hoa văn tuyết (Yukigata-ishi)
- Đá hoa văn sấm sét (Raiko-seki)
Đá hoa văn trừu tượng (Chusho-seki)
Hoa văn có thiết kế trừu tượng, nhưng thường gợi các chủ đề gắn với thiên nhiên. Bốn nhóm đặc biệt quan trọng là:
- Đá hoa văn vằn hổ (Tora-ishi): Các sọc, thường hình thành từ các dải màu xen kẽ (đặc biệt vàng, xám, nâu hoặc đen), gợi vằn hổ.
- Đá hoa văn lưới rối (Itomaki-ishi/Itogake-ishi): Các đường thẳng đan xen trên bề mặt, hình thành từ mạch khoáng, vết nứt nhỏ hoặc đặc điểm khác, gợi lưới đánh cá rối.
- Đá hoa văn hố nhỏ (Sudachi): Bề mặt bị lỗ chỗ với nhiều hố nhỏ li ti, trông như do kim châm hoặc cát mài mòn.
- Đá hoa văn rắn (Jagure): Các hoa văn uốn cong, ngoằn ngoèo, hình thành từ nếp gấp, rãnh, mạch khoáng và vết nứt gợi chuyển động của rắn.
Đá hoa văn vằn hổ (Tora-ishi)
Nhìn chung, màu sắc và hoa văn bề mặt không chỉ là lớp áo khoác bên ngoài của Suiseki, mà là phần hồn được khắc họa qua hàng triệu năm biến đổi của thiên nhiên. Mỗi gam màu, mỗi đường vân đều ẩn chứa một câu chuyện, có thể là ký ức về một mùa, hình ảnh của một cảnh vật, hay cảm xúc mà chỉ người thưởng lãm tinh tế mới nhận ra. Việc phân loại theo màu sắc và hoa văn giúp người sưu tầm hiểu sâu hơn giá trị nghệ thuật, đồng thời trân trọng hơn sự độc nhất của từng viên đá.
Tại Đá Kiểng, chúng tôi trân trọng từng sắc màu, từng hoa văn như những trang sử đá được thiên nhiên viết ra. Không chỉ tuyển chọn những tác phẩm Suiseki đạt tiêu chuẩn thẩm mỹ và giá trị văn hóa cao, chúng tôi còn chia sẻ kiến thức, kinh nghiệm và câu chuyện đằng sau mỗi viên đá, giúp người thưởng lãm hiểu sâu và yêu hơn thú chơi tinh tế này.